Sistema económico, mercado y estado en la Constitución uruguaya

• Autor: Juvenal M. Javier
• Cargo: Doctor en Derecho y Ciencias Sociales por la Universidad de la República
• Páginas: 39-57

ΣΙΣΤΕΜΑ ΕΧΟΝΜΙΧΟ, ΜΕΡΧΑ∆Ο Ψ ΕΣΤΑ∆Ο ΕΝ ΛΑ

ΧΟΝΣΤΙΤΥΧΙΝ ΥΡΥΓΥΑΨΑ

ΜΑΓ. ΠΡΟΦ. ∆Ρ. ϑΥςΕΝΑΛ Μ. ϑΑςΙΕΡ1

Ρεσυµεν: Ελ τραβαϕο αβορδα ελ εστυδιο δελ ∆ερεχηο Αδµινιστρατιϖο Εχον⌠µιχο ψ συ ρελαχι⌠ν χον ελ ∆ερεχηο

Αδµινιστρατιϖο, ελ µερχαδο ψ ελ Εσταδο, εν ελ µαρχο δε λα γλοβαλιζαχι⌠ν. Αναλιζα αδεµ〈σ λα ρελαχι⌠ν εντρε µερχαδο,

Εσταδο ψ Σιστεµα Εχον⌠µιχο εν λα Χονστιτυχι⌠ν Υρυγυαψα, ασ χοµο λασ φορµασ δε ιντερϖενχι⌠ν εν λα εχονοµα

πρεϖιστασ εν λα Χαρτα.

Συµαριο: ΙΝΤΡΟ∆ΥΧΧΙΝ.− Ι.ΕΛ ∆ΕΡΕΧΗΟ Α∆ΜΙΝΙΣΤΡΑΤΙςΟ ΕΧΟΝ−

ΜΙΧΟ. ΕΧΟΝΟΜ⊆Α, ΜΕΡΧΑ∆Ο Ψ ΕΣΤΑ∆Ο.− ΙΙ. ΛΑ ΧΟΝΣΤΙΤΥΧΙΝ ΠΟΛ⊆ΤΙ−

ΧΑ, ΕΛ ΠΡΟΓΡΑΜΑ ΕΧΟΝΟΜΙΧΟ Ψ ΛΑ ΧΟΝΣΤΙΤΥΧΙΝ ΕΧΟΝΜΙΧΑ. ΣΥΣ

ΡΕΛΑΧΙΟΝΕΣ Ψ ς⊆ΝΧΥΛΟΣ.− ΙΙΙ.ΕΛ ΣΙΣΤΕΜΑ ΕΧΟΝΜΙΧΟ ΕΝ ΛΑ ΧΟΝΣΤΙ−

ΤΥΧΙΝ ΥΡΥΓΥΑΨΑ.− Ις.ΧΟΝΧΛΥΣΙΝ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ⊆Α ΧΟΝΣΥΛΤΑ∆Α.

Παλαβρασ χλαϖε: ∆ερεχηο Αδµινιστρατιϖο. ∆ερεχηο Αδµινιστρατιϖο Εχον⌠µιχο. Γλοβαλιζαχι⌠ν. Ιντερ−

ναχιοναλιζαχι⌠ν. Γλοχαλιζαχι⌠ν. Χονστιτυχι⌠ν Εχον⌠µιχα. Σιστεµα Εχον⌠µιχο. Μερχαδο. Εσταδο.

ΙΝΤΡΟ∆ΥΧΧΙΝ

1. Χαβε ρεαλιζαρ, α µοδο δε πρεσενταχι⌠ν δελ τεµα, υν βρεϖε ρεχυεντο ηιστ⌠ριχο, α φιν δε ρεχορδαρ λοσ

ρασγοσ φυνδαµενταλεσ δε λοσ µοδελοσ δε Εσταδο, δεσδε φινεσ δελ σιγλο ΞΙΞ ηαστα ελ τιεµπο πρεσεντε, α φιν

δε εσταβλεχερ λασ ρελαχιονεσ, σιεµπρε χοµπλεϕασ, εντρε ∆ερεχηο ψ Εχονοµα, θυε σε ηαν ρεφλεϕαδο εν λασ

φορµασ δε ιντερϖενχι⌠ν δελ Εσταδο, µ〈σ ο µενοσ αχεντυαδασ χονφορµε λα περσπεχτιϖα ιµπεραντε σοβρε ελ

ρολ θυε δεβα δεσεµπε〉αρ σοβρε λοσ φαχτορεσ δε λα εχονοµα, σε〉αλανδο ελ παπελ θυε, εν πρινχιπιο, αλ ∆ε−

ρεχηο Αδµινιστρατιϖο ψ λυεγο αλ ∆ερεχηο Αδµινιστρατιϖο Εχον⌠µιχο, λε ηα χορρεσπονδιδο δεσεµπε〉αρ.

Εν ταλ σεντιδο, χαβε δεχιρ θυε δυραντε ελ σιγλο ΞΙΞ ελ µοδελο εχον⌠µιχο λιβεραλ σε εξπανδι⌠, βασαδο

εν λα λιβερταδ δε χοντραταχι⌠ν, ελ ρεσπετο δε λα προπιεδαδ πριϖαδα ψ δε λα λιβερταδ εχον⌠µιχα, τρασυντα−

δα εν λα λιβερταδ δε χοµερχιο, δε ινδυστρια ψ δε ναϖεγαχι⌠ν ψ πορ ταντο, λα εχονοµα ερα ρεγυλαδα πορ

λασ φυερζασ δελ µερχαδο, εν υν σιστεµα δε λιβρε χοµπετενχια, αλ ινφλυϕο δε λα χρεχιεντε ιµπορτανχια δε

λα βυργυεσα ψ δελ δεσαρρολλο δελ χαπιταλισµο, χονχεβιδο χοµο υν σιστεµα θυε ινχεντιϖαβα ελ προγρεσο

ινδιϖιδυαλ ψ δε λασ ναχιονεσ.

Χονφορµε εστα χονχεπχι⌠ν, ελ Εσταδο θυεδαβα ρεδυχιδο α συ µνιµα εξπρεσι⌠ν, δεσεµπε〉ανδο

υν παπελ ρεσιδυαλ, πυεσ σ⌠λο λε χορρεσπονδερα δεσεµπε〉αρ λασ φυνχιονεσ εσενχιαλεσ, ασεγυρανδο ψ

µαντενιενδο ελ ορδεν, λα δεφενσα ψ λα ϕυστιχια, χρεανδο ψ απλιχανδο ελ δερεχηο, πυεσ σε αφιρµαβα θυε

ελ µυνδο σε µυεϖε α σ µισµο, ελ µυνδο φυνχιονα σολο 2 ψ θυε λα µανο ινϖισιβλε δελ µερχαδο λο

σολυχιοναβα τοδο.

Εστα χονχεπχι⌠ν δε Εσταδο ϑυεζ ψ Γενδαρµε, συργιδα χοµο χλαρα ρεαχχι⌠ν α λοσ εξχεσοσ δε λα µο−

1 ∆οχτορ εν ∆ερεχηο ψ Χιενχιασ Σοχιαλεσ πορ λα Υνιϖερσιδαδ δε λα Ρεπβλιχα. Μαγιστερ εν ∆ερεχηο Αδµινιστρατιϖο Εχο−

ν⌠µιχο πορ λα Υνιϖερσιδαδ δε Μοντεϖιδεο. Προφεσορ Αδσχριπτο δε ∆ερεχηο Πβλιχο ΙΙ πορ λα Υνιϖερσιδαδ δε λα Ρεπβλιχα.

∆ιπλοµαδο εν ∆ερεχηοσ Ηυµανοσ, µενχι⌠ν Αχχεσο α λα ϑυστιχια, πορ λα Υνιϖερσιδαδ Χατ⌠λιχα δελ Υρυγυαψ. Προφεσορ δε

∆ερεχηο Αδµινιστρατιϖο Ι ψ ΙΙ εν λα Φαχυλταδ δε Χιενχιασ ϑυρδιχασ δε λα Υνιϖερσιδαδ δε λα Εµπρεσα. Προφεσορ Ινϖιταδο εν

λα Υνιϖερσιδαδ Χατ⌠λιχα δελ Υρυγυαψ. Ποστγραδυαδο εν ∆ερεχηο Πεναλ Εχον⌠µιχο πορ λα Υνιϖερσιδαδ δε Μοντεϖιδεο.

ϑυεζ Λετραδο δε ςιολενχια ∆οµστιχα. Χορρεο ελεχτρ⌠νιχο: ϕϕαϖιερ02≅αδινετ.χοµ.υψ.

2 Σε παραφρασεαβα: Λε µονδε ϖα δε λυι µµε. Εστοσ ποστυλαδοσ σεραν προγρεσιϖαµεντε συστιτυιδοσ πορ λοσ πρινχιπιοσ δε

λα πλανιφιχαχι⌠ν ψ πορ λα πρεσενχια δε υνα αδµινιστραχι⌠ν πβλιχα πρεσταχιοναλ, δεντρο δε υν µαρχο εν ελ θυε λοσ χονχεπτοσ

δε πολιχα, φοµεντο ψ σερϖιχιοσ πβλιχοσ αµπλιαρ〈ν παυλατιναµεντε συ χαµπο δε αχχι⌠ν.

40 REVISTA DE DERECHO DE LA UNIVERSIDAD DE MONTEVIDEO — NÚMERO 29 — AÑO 2016

ναρθυα αβσολυτιστα ψ α λα οπρεσιϖα ρεγυλαχι⌠ν εχον⌠µιχα δελ σιστεµα µερχαντιλιστα θυε εσταβλεχιερα, σε

αποψ⌠ εν λοσ απορτεσ δε χονοχιδοσ τε⌠ριχοσ, χοµο Αδαµ Σµιτη,3 δεσδε λο πολτιχο, θυε φυνδαµενταρα

εν λοσ ασπεχτοσ εχον⌠µιχοσ ελ Εσταδο λιβεραλ, ο δε φιλ⌠σοφοσ χοµο Τηοµασ Ηοββεσ ο ϑοην Λοχκε.

Εν εστε µοδελο, λα ιντερϖενχι⌠ν εσταταλ εσ σ⌠λο ρεσιδυαλ, πυεσ σε λε ενχαργα δε ϖελαρ πορ λα εξιστενχια

δε λασ χονδιχιονεσ µνιµασ θυε περµιταν ελ δεσαρρολλο δε λασ λιβερταδεσ ινδιϖιδυαλεσ, σιν ιντερφεριρ εν

συ εϕερχιχιο, σιενδο ελ φυνχιοναµιεντο δε λασ φυερζασ δελ µερχαδο θυιεν λασ ρεγυλαβα.

Πορ ταντο, λα Αδµινιστραχι⌠ν χονταβα χον υν µνιµο ανδαµιαϕε εστρυχτυραλ, ρεγυλ〈νδοσε ελ εστρε−

χηο ψ ρεστρινγιδο 〈µβιτο δε συ αχτυαχι⌠ν πορ λασ νορµασ δελ ∆ερεχηο Πριϖαδο.

Σιν εµβαργο, ελ µοδελο πρεσενταβα προβλεµασ ινσυπεραβλεσ, πυεσ λοσ µερχαδοσ νο σε αυτορρεγυλα−

βαν ψ λα µανο ινϖισιβλε νο ερα συφιχιεντε παρα ιµπεδιρ λα φορµαχι⌠ν δε µονοπολιοσ ψ λα δεσαπαριχι⌠ν

δε λα λιβρε χοµπετενχια, χον λοσ περϕυιχιοσ θυε ελλο οχασιοναβα παρα λασ χλασεσ µ〈σ δβιλεσ, θυε δεµαν−

δαβαν λα σατισφαχχι⌠ν δε συσ νεχεσιδαδεσ β〈σιχασ.

Ταλ εσ ελ χασο παραδιγµ〈τιχο δε λοσ ΕΕΥΥ, εν ελ θυε λα ινδυστριαλιζαχι⌠ν ψ λα προδυχχι⌠ν µασιϖα, χον

γρανδεσ εµπρεσασ, φυε δανδο λυγαρ α λα χρεαχι⌠ν δε ιµπεριοσ ινδυστριαλεσ, δε λα µανο δε ϑοην Ροχκεφε−

λλερ, Ανδρεω Χαρνεγιε ο Χορνελιυσ ςανδερβιλτ ψ πορ ταντο, λα ιντερϖενχι⌠ν δελ Εσταδο σε τορν⌠ ινεϖιταβλε.

Σε ιµπλεµενταρον εντονχεσ µεχανισµοσ δε ιντερϖενχι⌠ν ψ παρτιχιπαχι⌠ν εσταταλ α φιν δε χορρεγιρ λασ

φαλλασ ψ δεσεθυιλιβριοσ οριγιναδοσ, ασυµιενδο παυλατιναµεντε λοσ Εσταδοσ ναχιοναλεσ νυεϖασ φυνχιονεσ

α φιν δε λογραρ ρελαχιονεσ σοχιαλεσ µ〈σ εθυιτατιϖασ ψ ελ εθυιλιβριο δε λασ φυερζασ εχον⌠µιχασ δελ µερχαδο.

Εν ταλ σεντιδο, α µοδο δε εϕεµπλο, χαβε χιταρ λα ϕυρισπρυδενχια δελ Τριβυναλ Συπρεµο δε λοσ ΕΕΥΥ,

συργιδα χοµο χονσεχυενχια δε λοσ προβλεµασ οριγιναδοσ εντρε λασ χοµπα〉ασ φερροϖιαριασ ψ λοσ αγρι−

χυλτορεσ δελ µεδιο οεστε, χονοχιδοσ χοµο γρανγερσ, ρεχονοχε λα χοµπετενχια εν ελ 〈µβιτο φεδεραλ δε λα

Ιντερστατε Χοµµερχε Χοµµισσιον (χρεαδα εν 1887), παρα ρεγυλαρ ψ χοντρολαρ αθυελλασ αχτιϖιδαδεσ εν λασ

θυε ηυβιερα υν ιντερσ πβλιχο αφεχταδο.4

2. Λασ νυεϖασ ταρεασ θυε ελ Εσταδο ασυµε, αηορα χοµο Ιντερϖενχιονιστα ψ Βενεφαχτορ, θυε λα σο−

χιεδαδ ρεχλαµα ψ θυε λοσ παρτιχυλαρεσ νο σατισφαχεν, πορ φαλτα δε ιντερσ ο πορ ρεθυεριρ λασ µισµασ

χαντιδαδεσ ιµπορταντεσ δε δινερο παρα συ πρεσταχι⌠ν, ιµπλιχαν υν χαµβιο εν ελ σιστεµα ϕυρδιχο, πυεσ

ελ ∆ερεχηο Πριϖαδο απαρεχε χοµο ινσυφιχιεντε παρα δαρ λασ ρεσπυεστασ νεχεσαριασ, αδεµ〈σ δε θυε ελ

Εσταδο δεβε ινχρεµενταρ συ εστρυχτυρα εν γραν µεδιδα, πυεσ σε λο εξιγε ελ ιµπορταντε νµερο δε

αχτιϖιδαδεσ θυε τιενε α συ χαργο, χυψα πρεσταχι⌠ν ασυµιρ〈 διρεχταµεντε, βαϕο λα φορµα δε µονοπολιοσ,

ο α τραϖσ δε λα χονχεσι⌠ν.

Εν ελ µοδελο δε Εσταδο θυε ηα συργιδο, σε ιµπονε εντονχεσ λα χρεαχι⌠ν δε υν ργιµεν ϕυρδιχο

απλιχαβλε α λα Αδµινιστραχι⌠ν διστιντο δελ δερεχηο χοµν ψ αδεχυαδο α λα νυεϖα εστρυχτυρα ψ αχτιϖιδαδ

δε λα Αδµινιστραχι⌠ν. Απαρεχε εντονχεσ λα Τεορα δελ Σερϖιχιο Πβλιχο, θυε µαρχα ελ πυντο δε ινφλεξι⌠ν

εντρε ελ ∆ερεχηο Αδµινιστρατιϖο, χοµο δισχιπλινα ϕυρδιχα αυτ⌠νοµα ψ ελ δερεχηο αντεριορµεντε απλι−

χαβλε α λα Αδµινιστραχι⌠ν.5

Λα δοβλε φυνχι⌠ν δελ Εσταδο, ιντερϖεντορα ψ παρτιχιπατιϖα, προϖοχα ιµπορταντεσ χαµβιοσ εν ελ σιστε−

µα ϕυρδιχο, πυεσ λα Λεψ αδθυιερε υν παπελ ρελεϖαντε χοµο ινστρυµεντο παρα λα προγραµαχι⌠ν εχον⌠−

µιχα, σι βιεν εσ ελ Ποδερ Εϕεχυτιϖο ελ ενχαργαδο δε λα τοµα δε δεχισιονεσ δελ ποδερ πβλιχο.

3 Εν συ Ριθυεζα δε λασ Ναχιονεσ, δε 1776, ελ χονσιδεραδο παδρε δε λα Εχονοµα Πολτιχα σε ρεφερα α λα µανο ινϖισιβλε

δελ µερχαδο, θυε ηαχα θυε τοδο ινδιϖιδυο οβτυϖιεσε ελ µ〈ξιµο δε ρενδιµιεντο, περσιγυιενδο συ ιντερσ παρτιχυλαρ ψ

εµπλεανδο εσφυερζο ψ χαπιταλ; δε ταλ φορµα, σιν προπονρσελο ψ σιν ιντενχι⌠ν δε προµοϖερλο, σερϖα αλ ιντερσ σοχιαλ.

4 ΣΤΕΩΑΡΤ, Ριχηαρδ Β., Πρινχιπιοσ εστρυχτυραλεσ δε ∆ερεχηο Χονστιτυχιοναλ ψ λοσ ϖαλορεσ δελ φεδεραλισµο: Λα εξπε−

ριενχια δε λοσ Εσταδοσ Υνιδοσ, εν Ρεϖιστα δελ Χεντρο δε Εστυδιοσ Χονστιτυχιοναλεσ, Ν≡ 1, Μαδριδ, (1988), π. 58.

5 ϑΑςΙΕΡ, ϑυϖεναλ Μ., Λα ∆εχλαρατορια δε Εσενχιαλιδαδ δε λοσ Σερϖιχιοσ Πβλιχοσ, εν Χυαδερνοσ δε ∆ερεχηο δε λα Φαχυλ−

ταδ δε Χιενχιασ ϑυρδιχασ δε λα Υνιϖερσιδαδ δε λα Εµπρεσα, Ν≡ 2, Μοντεϖιδεο, 2013, π. 2 ψ σσ.

∆ελ µισµο αυτορ, ΛΟΣ ΣΕΡςΙΧΙΟΣ Π∨ΒΛΙΧΟΣ ΕΣΕΝΧΙΑΛΕΣ. Συ εστυδιο εν Υρυγυαψ, Αµριχα ψ Ευροπα, Εδιτοριαλ ψ

Λιβρερα ϑυρδιχα Αµαλιο Μ. Φερν〈νδεζ, Μοντεϖιδεο, 2012, π. 17 ψ σγτεσ.